TEORIA
U podstaw projektu
Nadchodzi czas, gdy dorobek zawodowy i akademicki* wymaga uporządkowania. Zamysł stworzenia portalu sprowadza się do selekcji i publikacji najbardziej przydatnych oraz najbardziej istotnych treści i narzędzi, które wykorzystywałam w wieloletniej pracy zawodowej.Główny obszar zainteresowań odzwierciedlony w portalu koncentruje się wokół problematyki wpływu lateralizacji na sukces szkolny ucznia, jednak nie mniej ważne są zawarte w niezależnych działach materiały poświęcone innym aspektom wsparcia. Osią witryny jest narzędzie do przeliczenia i kategoryzacji wyników testu „Mój profil dominacji”, jednak w portalu znajdziemy również webinaria, repozytorium prezentacji, scenariusze zajęć i inne, zdaniem autorki, przydatne materiały. W licznych przypadkach podstawy teoretyczne zagadnień są solidnie ugruntowane, inne nowatorskie i nie wyeksploatowane obszary wymagają głębszej podbudowy merytorycznej.
Zapraszam do zapoznania się z nimi przed przystąpieniem do pracy z narzędziem.
W poszukiwaniu źródeł lateralizacji
Zgodnie z aktualną koncepcją podstawowa różnica między półkulami dotyczy sposobu przetwarzania i analizowania informacji4 . W lewej półkuli bodźce analizowane są w sposób analityczny, sekwencyjny, natomiast w prawej – holistycznie, całościowo, a wszystkie cechy bodźca ujmowane są równocześnie1.
Jak wynika z badań, potencjał początkowo narasta symetrycznie nad dużym obszarem mózgu, niezależnie od strony, po której znajduje się ręka wykonująca aktywność. Asymetrię wynikającą z prawa skorelowania zmiany potencjału ze zdarzeniem możemy zaobserwować dopiero w ostatniej fazie rozwijania się potencjału gotowości. Wówczas amplituda fali w EEG wzrasta po stronie kontrlateralnej do ręki, która wykona ruch. To zjawisko nasunęło badaczom myśl o wprowadzeniu asymetrycznego, zlateralizowanego potencjału gotowości (LRP), określającego różnicę potencjałów między kontra i ipsilateralną stroną mózgowia w stosunku do ręki wykonującej ruch. W pewnym uproszczeniu można rzec, że LRP stanowi indeks czasowy ostatniego etapu korowego przygotowania reakcji ruchowej6.
Istotnym w dalszych badaniach wydaje się poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, w którym momencie pojawia się ów punkt demarkacyjny, kiedy rozpoczyna się ostateczny proces lateralizacji? Pierwsze sugestie w powyższej kwestii pojawiły się po badaniach11 , które wskazują na zakończenie etapu selekcji ręki mającej wykonać czynność, jako wspomniany punkt demarkacyjny.
Omawiane zjawisko zostało ostatnio wykorzystane w psychologii eksperymentalnej, wprowadzając LRP jako dodatkowy marker czasowy umożliwiający określenie, na który z etapów przetwarzania informacji wpływają czynnik takie jak: natężenie bodźca, jego jakość, kompatybilność między bodźcem a reakcją, itd.5. Szczególnie interesujące w powyższej kwestii wydają się obserwacje poczynione przez Müller-Gethmann, Ulricha i Rinkenauera12. Podważają one pogląd, iż czas trwania okresu wstępnego, czyli interwału między prezentacją bodźca ostrzegawczego, a bodźca zasadniczego stanowi jedyną zmienną, która wpływa na opóźnienie procesu przygotowania ruchowego. Autorka podaje, że poprzedzenie bodźca zasadniczego dodatkowym bodźcem, podpowiadającym błędną reakcję prowadzi do wydłużenia czasu reakcji, w stosunku do sytuacji, gdy pryma jest neutralna. Natomiast prawidłowa podpowiedź przyspiesza reakcję. Wynik taki można interpretować jako wstępne przygotowanie odpowiedzi ruchowej, mimo że bodziec zasadniczy jeszcze się nie pojawił, a przygotowywanie przypisanej mu reakcji może przebiegać poza świadomością osoby badanej7,8.
W poszukiwaniu doskonalszych testów
Proces rysowania, malowania czy konstruowania jest skomplikowanym aktem, w którym osoba łącząc różne elementy swego doświadczenia stwarza nową sensowną całość. W procesie dobierania, użycia w określony sposób i przekształcania wspomnianych elementów powstaje nie tylko obrazek, ale ujawniają się myśli, uczucia, spostrzeżenia i percepcja artysty9.
Innymi słowy obrazek, który dziecko rysuje jest czymś więcej, niż zostawianiem śladów na papierze. Podążając za stwierdzeniem Poznaniaka10 można powiedzieć, iż jest specyficzną postacią graficznej wypowiedzi człowieka, wyrażającą jego subiektywną interpretację otaczającej rzeczywistości. Dzięki temu może być wykorzystany do badania potrzeb, zainteresowań dziecka, do oceny jego dojrzałości poznawczej (zdolności spostrzegania, abstrahowania, generalizowania, itd.). W powyższym świetle nie ma podstaw do apriorycznego odrzucenia tezy, że stanowi również, odzwierciedlenie wewnętrznego sposobu uporządkowania przestrzeni (profilu dominacji).
Nieliczne doniesienia wskazują, iż w przeszłości dostrzeżono spójność między sposobem przyporządkowania narzędzi, broni, czy przedmiotów codziennego użytku do rąk postaci przedstawionych na obrazach, zgodnie z posiadanym profilem ręczności. Stanowiły one podstawę sformułowania tezy, że od czasów prehistorycznych człowiek był istotą praworęczną, o czym mają świadczyć rysunki znalezione na ścianach jaskiń i egipskich grobowców, przedstawiające ludzi wykonujących różne czynności prawą ręką2,13.
Z powyższych przemyśleń zrodziła się perspektywa stworzenia nowego narzędzia diagnostycznego, opartego na oryginalnej koncepcji. Należało teraz przeprowadzić badania weryfikujące powyższą tezę oraz sprawdzić, czy przedstawiona prawidłowość dotyczy również wybranych narządów zmysłów. Sam pomysł badań wpisał się również w priorytetowe zadania współczesnej edukacji. Wskazują one pomoc specjalistyczną dla dzieci i młodzieży z grupy ryzyka niepowodzeń szkolnych, bądź nimi obciążonych, jako kluczowe zadania nauczyciela5.
BIBLIOGRAFIA
- Cieszyńska, J., Korendo, M.. (2008). Wczesna interwencja terapeutyczna. Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne.
- Dennis, W. (1974). Early graphic evidence of dextraliy in men. Perceptual and motor skills, t. 8, s. 147 – 149.
- Florkiewicz, V. (2013). Znaczenie lateralizacji w kształtowaniu się percepcji człowieka w nowym ujęciu koncepcyjny. (niepublikowana praca doktorska)Toruń: UMK
- Grabowska, A. (2002). Świat wielkiego mózgu. Charaktery, 3, s. 21 – 23.
- Jastrząb, J., Baczała, D. (2011). Pedagogika Toruńska. Wybrane zagadnienia z pedagogiki korekcyjno – kompensacyjnej. Wzorzec terapeuty. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
- Jaśkowski, P., Kurczewska, M. (2005). Zastosowanie zlateralizowanego potencjału gotowości w psychologii eksperymentalnej. Nauka no 1, Magazyn PAN, s. 87 – 99.
- Jaśkowski, P., Skalska, B., Verleger, R. (2003). How the self controls its "automatic pilot" when processing subliminal information. Journal of Cognitive Neuroscience, 15, s. 911 – 920.
- Jaśkowski, P., Skalska, B. (2002). Intencjonalna korekta zachowania wywołanego nieświadomymi procesami poznawczymi. W: Ohme, R. K. Jarymowicz M. (red.), Natura automatyzmów ( 911-920) , Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
- Lowenfeld, V., Brittain W. L. (1977). Twórczość a rozwój umysłowy dziecka. Warszawa: PWN.
- Poznaniak, W. (1984). Metody projekcji rysunkowej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
- Masaki, H., Wild-Wall, N., Sangals, J., Sommer, W. (2004).The functional locus of the lateralized readiness potential. Psychophysiology, 41, s. 220 – 230.
- Müller-Gethmann, H., Ulrich, R., Rinkenauer, G.(2003). Locus of the effect of temporal preparation: Evidence from the lateralized readiness potential. Psychophysiology, 40. 597-611.
- Uhrbrock, R. C. (1973). Laerality in Art. Journal of Aesthetics and Art. Criticism, t. 32, 27 – 35.