Dlaczego wykorzystujemy próby bimanualne?
Próby bimanualne w odróżnieniu od prób wykorzystujących tylko jedną z rąk dają wyższą wiarygodność uzyskiwanych wyników.
Wraz z rozwojem osobowym dochodzą do głosu czynniki rzutujące na jednoznaczność wyboru przedmiotu w unimanualnych próbach wykonaniowych a motywacja do posługiwania się jedną z rąk ma często różne uzasadnienie. Na przykład: osoba praworęczna sięga po balonik ręką lewą, ponieważ podświadomie "rezerwuje sobie" swobodę posługiwania się ręka dominującą, czyli prawą. Dzieje się tak za sprawą kontekstu, w jakim znajduje się osoba badana. Pierwszym jego aspektem jest "stopień użyteczności" przedmiotu wykorzystywanego do wykonania próby a drugim brak potrzeby podejmowania decyzji co do zadań reki przeciwstawnej. Innymi słowy, dokonanie wyboru jednej z rąk nie niesie ze sobą żadnych konsekwencji w planowaniu współistniejących funkcji i zadań dla ręki przeciwnej.
W próbach bimanualnych z samego kontekstu badania (nie jeden, ale dwa przedmioty do równoczesnego wyboru) wynika w sposób bezpośredni konieczność zaplanowania zadań dla obu rąk. Wybór jednej ręki i jednego z przedmiotów do niej przyporządkowanego oznacza w konsekwencji przyporządkowanie drugiego przedmiotu do ręki przeciwstawnej. Ten właśnie dylemat jest istotnym mechanizmem wyostrzającym motywację do głębiej przemyślanych i bardziej optymalnie zaplanowanych wyborów, a zatem poprawiający rzetelność uzyskiwanych wyników.
Czy rodzaj przedmiotu używanego w testach ma znaczenie?
Wyniki testów mogą różnić się między sobą w zależności od rodzaju i charakteru przedmiotu, który jest w nich wykorzystywany.
Przykład z balonikiem ujawnia kolejny istotny czynnik zakłócający poprawność prób wykonaniowych, mianowicie subiektywną ocenę potrzeby lub celowości wykorzystania konkretnego przedmiotu w bieżącym kontekście sytuacyjnym. Można sobie wyobrazić, że osoba praworęczna sięga po mało istotny (mało użyteczny) balonik ręką lewą, ponieważ być może za chwilę sięgnie np. po lody swobodną ręką dominującą.
Tworząc zatem poprawny kontekst do prób mających na celu określenie lateralizacji z relatywnie niskim marginesem błędu po pierwsze korzystamy z przedmiotów, których celowość wykorzystania jest dla osoby badanej niekwestionowana. Po drugie, niekwestionowana celowość w próbie bimanualnej logicznie wyklucza sytuację, w której wybór dokonywany jest między parą przedmiotów identycznych. Po trzecie wreszcie, para przedmiotów których celowość wykorzystania jest dla osoby badanej niekwestionowana w sensie jednostkowym musi być logicznie spójna w aspekcie ich łącznego wykorzystania (na przykład problematyczne będzie zestawienie łyżeczka-długopis czy nóż i szczoteczka do zębów).
Oprócz rodzaju i charakteru przedmiotów, które są wykorzystywane w testach ważne jest ich wzajemne zestawienie.
Bazując na spostrzeżeniach, że przedmioty można skategoryzować jako bardziej lub mniej "użyteczne", świadomości zalet bimanualnych testów wykonaniowych oraz fakcie, że niektóre zestawienia przedmiotów są bardziej lub mniej fortunne, w teście "Mój profil dominacji" konsekwentnie wykorzystano wnioski stąd płynące. Do zadań testu wyselekcjonowano pary przedmiotów. Pierwszy przedmiot z pary ma charakter narzędzia o jasnym i powszechnie uznawanym zastosowaniu. Dla wyostrzenia jednoznaczności kontekstu drugi przedmiot w parze jest "substratem" dla wykorzystywanego narzędzia. Innymi słowy, przedmiot bardziej znaczący dla wyników testów, definiuje pojęcie "służy do" (np. służy do cięcia, przecinania) natomiast jego przeciwstawienie wpisuje się w pojęcie "jest" lub "podlega" (np. "jest przecinany", "podlega przecinaniu"). Celem takiego zabiegu było podniesienie prawdopodobieństwa przypisania do reki dominującej narzędzia.
Jak wygląda i w jaki sposób wykonujemy test obrazkowy “Mój profil dominacji”?
Wykonanie testu obrazkowego jest proste. Osoba badana ma przed sobą wizerunek postaci dziewczynki lub chłopca, widzianych od tyłu, czyli zorientowanych zgodnie z układem rąk osoby badanej. Zadanie polega na jednoznacznym połączeniu liniami obu przedmiotów, przyporządkowując je tym samym do każdej z rąk. Na pełny test składają się cztery serie prób: dla badania lateralizacji rąk, nóg, oczu i uszu. Ideę testu prześledzić można na poniższym, skróconym przykładzie, w którym czynność wyrysowania linii będzie symulowana dla rąk z wykorzystaniem przycisków L albo P.
Szczegóły i zasadę wyliczeń można prześledzić analizując układ wyników kilku przykładów wersji demonstracyjnej testu.
Przykład 1. Na rysunku 1 dokonujemy wyboru ręki lewej. Jest to pierwszy a zarazem na tę chwilę jedyny dokonany wybór. Wyliczony chwilowy wskaźnik lateralizacji (pod rysunkiem 2 widać komunikat, że nie dokonano jeszcze wyboru) wynosi -100%. Przechodzimy do kolejnego zadania i na rysunku 2 ponownie dokonujemy wyboru ręki lewej. Komunikaty pod oboma rysunkami są zgodne: "wybrano lewą". Kończymy tym sposobem test z ostatecznym wskaźnikiem lateralizacji równym -100%.
Przykład 2. Na rysunku 1 dokonujemy wyboru ręki prawej. Jest to pierwszy i na tę chwilę jedyny dokonany wybór. Wyliczony chwilowy wskaźnik lateralizacji (pod rysunkiem 2 widać komunikat, że nie dokonano jeszcze wyboru) wynosi zatem +100%. Przechodzimy do kolejnego zadania i na rysunku 2 dokonujemy analogicznego wyboru, tzn. ręki prawej. Komunikaty pod oboma rysunkami są zgodne: "wybrano prawą". Kończymy tym sposobem test z ostatecznym wskaźnikiem lateralizacji równym +100%.
Przykład 3. Na rysunku 1 dokonujemy wyboru ręki prawej. Jest to pierwszy i na tę chwilę jedyny dokonany wybór. Wyliczony chwilowy wskaźnik lateralizacji wynosi zatem +100%. Ponieważ pod rysunkiem 2 widać komunikat, że nie dokonano jeszcze wyboru przechodzimy do tego zadania i dokonujemy przeciwnego wyboru, tzn. ręki lewej, kończąc tym sposobem test z ostatecznym wskaźnikiem lateralizacji równym 0%
Przykład 4. Na rysunku 1 dokonujemy wyboru ręki lewej. Jest to pierwszy i na tę chwilę jedyny dokonany wybór. Wyliczony chwilowy wskaźnik lateralizacji wynosi zatem -100%. Ponieważ pod rysunkiem 2 widać komunikat, że nie dokonano jeszcze wyboru przechodzimy do tego zadania i dokonujemy przeciwnego wyboru, tzn. ręki prawej, kończąc tym sposobem test z ostatecznym wskaźnikiem lateralizacji równym 0%
Przykład 5. Po dwukrotnym wskazaniu reki lewej ostateczny wskaźnik lateralizacji równy jest -100%. Okazuje się jednak, że jedna z decyzji zostanie zmieniona. Użycie przycisku RESET na dowolnym zadaniu testu kasuje jedną wartość przypisania do strony lewej, co nie zmienia jeszcze wskaźnika (jest to na tę chwilę jedyny, jednak poprawny dokonany wybór) a skutkuje jedynie zachętą do ponownego wykonania wyboru. Jest oczywiste, że ponowny wybór ręki lewej przywraca stan sprzed resetu, jednakże w przypadku, gdy wybór będzie wskazywał na rękę prawą wskaźnik lateralizacji zostanie przeliczony i wyniesie 0%.
Przykład 6. Po poprawnym wykonaniu testu używamy w obu zadaniach przycisku RESET. Oba wybory są anulowane, zatem wskaźnik lateralizacji nie może być wyliczony. Pod oboma obrazkami pojawią się zachęty "dokonaj wyboru" oraz analogiczna informacja ("nie dokonano żadnego wyboru") w sekcji komunikatu o wartości wskaźnika lateralizacji